Би юу хийж чаддаг вэ?

Энэ асуултыг Австралид ирэнгүүтээ өөртөй тавилаа. Тэгсэн үнэхээр чаддаг юм маруухан юм байна. Миний хувьд Юу мэддэг вэ? Юу чаддаг вэ? гэсэн асуултын хариу нь тэнгэр газар шиг ялгаатай болоод байна. Сургуулиа төгссөнөөс хойш 6 жил огт программ бичээгүй болохоор үнэхээр программчлалын хувьд хоцрогдож, бас төсөөрсөн байлаа. Ажил дээр мэргэжлийн дорвитой зүйл хийх тал дээр өөрийгөө ч дайчилдаггүй байж, боломж ч маруухан байж дээ. Үндсэндээ миний хийж байсан ажил заримдаа техникч, инженер, заримдаа бүр бодлогын зөвлөгч ч болчихдог байж. Тиймээс тодорхой барьж авч хийсэн зүйлгүй ёстой л Баянаагийн хэлдгээр К үсгээр эхэлсэн бүгдийг хийдэг байж дээ.

Уг нь нэг мундаг хүн IT менежментийн хичээлүүд үзнэ гэж бодож байлаа. Тэгсэн эхний семестертээ дандаа программчлал, технологийн хичээлүүд сонгож үз гэдэг юм байна. Ер нь эхний семестерт сурч байгаа гадаад оюутнуудыг бүгдийг нь тэгэж шаарддаг гэнэ. Учир нь мэдлэгийн зөрүүг нь арилгах, бас технологио мэдэж байж менежментийг нь хийх ёстой гэдэг юс байна. Ингээд л буцаад программист боловоо. Эхэндээ төсөөрсөн байдлаасаа салах, хуучин зүйлүүдээ сэргээх гэж 2 долоо хоног бараг нойргүй шахам суулаа. Тэгсэн харин овоо хурдан сэргэж байна шүү. Би ч одоо программ бичихээсээ өнгөрөө байлгүй дээ гэж боддог байсан бодол маань байхгүй болж харин ч багшийн өгсөн бие даалтууд руу шумбаад орчихлоо. Өгсөн даалгаваруудыг нь хийж байна, чадаж байна. Гэхдээ л хичээлийн хүрээнд үзэж байгаа асуудал амьдрал дээр байдаг асуудлуудын хажууд юу ч биш байдаг л даа. Эндэхийн бие даалт нь гэж овоо юм өгнө дөө. Ер нь дэгсдүүлээд хэлчихэд муухан оюутны дипломын ажил юм уу даа. Ингээд семестер дундаа ороход өдөр бүр шинэ мэдээлэл уншиж, сонсож байсны үр дүн гарч нөгөө хоцрогдлоо нөхөөд авчихлаа. Багш ч нилээд урмын үг хайрлаж байна, бие даалтын дүн маань ч топуудын эгнээнд дөхөж очлоо. Ер нь манай сургуульд IT чиглэлээр Энэтхэгийн оюутнууд маш их сурдаг, ангийн бараг 60 хувь нь Энэтхэгүүд. Тэднээс зарим нь IT-ийн дэлхийн хэмжээнд өрсөлддөг том компанид ажилладаг компани нь зардлыг нь төлж сургаж байгаа мундагчуул ч бий. Ингээд эхний семестер дуусахад ямар ч гэсэн ямар ч вэб хуудсыг сүүлийн үеийн технологи ашиглаад хийчих, J2SE-г мэддэг, .NET дээр дунд зэргийн программ хийчих чадвартай болов.

Саяхан нэг IT-аар 20 орчим жил ажиллаж байгаа Австрали хүнтэй танилцаад хийж байгаа ажилд тусалж мэдлэг, туршлага хуримтлуулах санаатай уулзаваа. Тэгсэн мань хүн намайг юу мэддэг вэ гэж асууж байна. Яахав программчлалын хэлний хувьд C, Java, .NET, html, CSS, JavaScript, мөн сүлжээ, системийн шинжилгээ, IT менежмент гэх мэт зүйлүүдийг ерөнхийд нь мэднэ гэлээ. Тэгсэн тэгвэл яг юу хийж чадахав гэж байна. Тэгсэн үнэхээр чаддаг юм маань сүлжээ тавих, тохируулах, дунд зэргийн вэб программ хийх зэргээс хэтэрсэнгүй. Нөгөө мундаг юм сурчихлаа гээд байсан хүн ч буцаад санаагаар унадаг юм байна. Ингээд хүнд туслах боломжгүй боловоо хөөрхий. Ер нь өөрөө яг энийг хийж чадна гэсэн юмтай, түүнийгээ маш чадварлаг эзэмших хэрэгтэй. Миний хувьд IT менежментийн чиглэлээр цаашид мэргэших гэж байгаа, өөрөө ч энэ чиглэлд сонирхолтой ба хийж чадна гэсэн итгэлтэй. Урьд нь энэ чиглэлээр ном, нийтлэл уншиж судалж байсан бас бага зэрэг туршлага бий.

Ер нь манай залуучууд АНУ, Австрали, Канад зэрэг улсуудад ирж мэргэжлээрээ ажиллах боломж бүрэн нээлттэй байгаа. Энд 2 л зүйл дээр шаардлага хангасан байх ёстой. 1-рт Ангил хэлний шалгалт (IELTS эсвэл TOEFL), 2-рт юу чаддаг вэ гэдгээ батлах сертификат. Түүнээс биш амаараа хичнээн хийж чадна гэсэн ч хүмүүс тэрүүнд итгэхгүй. Харин Sun Microsystems, Cisco, Microsoft гэх мэт компаниудын сертификат ч юм уу, ямар нэгэн мэргэжлийн ур чадвараа баталсан олон улсын түвшинд хүлээн зөвшөөрөгддөг сертификаттай байхад ажилд ороход асуудал байхгүй юм байна лээ.

Бас нэг зүйлийг хэлэхэд сүүлийн үед Эмиратаас ирсэн Арабуудтай найзууд болоод байгаа. Зарим нэгнийх нь хичээлд нь тусалж Java дээр программ хийж өгөөд шалгалтанд ирж магадгүй гэсэн асуултуудад нь хариулаад тусалчихсан чинь намайг Эмиратад очиж ажиллаач гээд байгаа. Миний хувьд нээх сайн боловсроогүй байж тэр талаар бодох ч юм биш. Харин бусад чаддаг залуучууд байвал тэнд очиж ажиллавал цалин маш өндөр юм байна лээ шүү. Сард хамгийн багадаа 5000 ам.доллар (ажлын туршлагагүй бол), хэрвээ туршлагатай бол 8000 орчим авах боломж байгаа юм байна. Амьдралынх нь өртөг нь ч гэсэн нээх өндөр биш. Бусад орны IT мэргэжилтнүүд ч гэсэн АНУ, Австрали, Япон, Европ эд нар луу л явахаас биш баян орон Эмиратад боломж байгааг анзаарахгүй байгаа юм шиг.